top of page
New York City harbor and skyline at night (1921), Joseph Pennell
New York City harbor and skyline at night (1921), Joseph Pennell

Eindelijk heb ik me dan gewaagd aan Megalopolis, het mega ambitieuze filmproject van regisseur Francis Ford Coppola. In de kern gaat het over hoe vooruitgang altijd in gevecht is met een verlangen naar het verleden en het vastklampen aan het bekende. Coppola situeert dat idee in het New York van de nabije toekomst en vergelijkt de staat van de huidige wereld met het instorten van het oude Rome. Daarom loopt iedereen in Romeinse gewaden en heet iedereen Cicero of Cesar of Clodio of Wow Platinum.


Halverwege was ik de draad van de plot een beetje kwijt door de overweldigende gekte in beeld en de metaforen die over elkaar heen buitelen. Er valt echt genoeg film af te dingen. Coppola werkte 35 jaar aan Megalopolis en betaalde 120 miljoen dollar uit zijn eigen zak om de film te maken. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat hij voelde dat de tijd begon te dringen. Als hij dit droomproject, deze ideeënpastiche, nog wilde maken, moest hij op zijn 85ste een beetje haast gaan maken.


Megalopolis begon na al die jaren wellicht aan Coppola te knagen. Je zou denken dat zoveel tijd een film ten goede komt, omdat je over de kleinste details kunt nadenken. Maar als ik een artikel schrijf en ik heb tien kantjes aan informatie, voelt het al overweldigend om daar een behapbaar bericht uit te destilleren. Wat dat betreft was Megalopolis gedoemd om te bezwijken onder zijn ambitie.


Ik begrijp de recensies die deze film de grond in schrijven, maar ik voel het toch anders. Megalopolis is iets wat je nooit eerder hebt gezien en het lokt een reactie uit. Je haat het of je houdt ervan. Dat levert de mooiste gesprekken op. Het is misschien flauw om werk te prijzen om de ambitie die eraan vooraf ging, maar als het een gestoorde film oplevert waar ik nu al dagen mee in mijn hoofd rondloop, heeft het mij toch iets gebracht. In een tijd waarin we gewend raken aan de dertien in een dozijn Netflix-slop, laat de hoogbejaarde Coppola lef zien (vooruit: een gearriveerde regisseur kan het zich permitteren). Hij levert maatschappijkritiek, een boodschap, een chaotisch en rommelig werk én een kijkje in zijn ziel.


Laten we nou zorgen dat we samen bouwen aan een betere wereld, drukt hij de kijker aan het einde op het hart. Laat een mooiere wereld achter voor de volgende generatie. Maar vooral: durf te dromen en durf te maken!



 

Het nieuwe slachtoffer van de kundigheid van ChatGPT is Hayao Miyazaki, de oprichter van Studio Ghibli. Het AI-model is sinds deze week weer beter geworden in plaatjesgeneratie. Op sociale media staan talloze voorbeelden van mensen die hun foto’s in de stijl van Ghibli lieten bewerken.


Ja, de resultaten zijn indrukwekkend. Irritant goed zelfs.


Maar de nasmaak van dit soort afbeeldingen is smerig. En niet alleen omdat anderen zich geroepen voelen om lachend hun familiefoto’s bij OpenAI in te leveren, zonder na te denken wat het bedrijf daar vervolgens mee doet. De plaatjes die de machine uitspuugt lijken zó op de Ghibli-stijl dat je het nauwelijks nog inspiratie kunt noemen. Het is bijzonder aannemelijk dat OpenAI zijn modellen op miljoenen beelden van Ghibli-films heeft getraind.


Miyazaki, die een heel leven heeft gewerkt om zijn stijl te perfectioneren, heeft zich niet uitgesproken over ChatGPT. Wel wordt de laatste dagen veelvuldig een fragment gedeeld waarin je de animégrootmeester ziet reageren op een AI-demo. "Ik walg ervan", zegt hij. "Deze technologie zou ik nooit in mijn werk willen gebruiken. Dit voelt als een belediging naar het ware leven."


Het internet loopt er ondertussen mee weg. Ah joh, leuk toch. Kijk dan, Adolf Hitler als Ghibli-personage! Hier 9/11 in een Ghibli-film, of de aanslag op JFK! Veelzeggend ook dat OpenAI-leider Sam Altman zijn profielfoto op X liet Ghiblificeren. Een middelvinger richting Miyazaki en parasiteren op het succes van kunstenaars.*


 

PS.

Kunstenaar Paulo Declan zag de opkomst van plaatjesgeneratoren zoals Dall-E en Midjourney en dacht: wat kan ik daar als mens tegenover zetten? Dus bedacht hij het project Prompt-Brush. Mensen konden hem opdrachten sturen zoals ze bij een AI-model zouden doen, vervolgens maakte Declan een schets in zwarte ink op papier en die tekening mailde hij terug. Nu heeft hij er een boek van gemaakt.


 

YouTube-kanaal Nerdwriter heeft een fijne video over Tseng Kwong Chi. 'De beste fotograaf waar je nooit van hebt gehoord' is een typische YouTube-titel - en in mijn geval niet waar. In het Tate Modern in Londen zag ik begin 2023 een paar van zijn werken hangen (waar ik dan weer deze slechte foto van maakte) en die bleven me bij.



 

Jon Stewart windt zich heerlijk op over de zogenaamde focus van regering-Trump op vrijheid van meningsuiting. Ook sociale media krijgen ervan langs. "Social media is a machine designed to stimulate the reptilian parts of your brain that would otherwise beg you to go outside", zegt Stewart. "Guys, social media isn’t the same as free speech. Social media is free speech in the way that Doritos are food." Helemaal kijken.




 


 


 

Marvel werkt toe naar zijn nieuwe epos Avengers: Doomsday. De film is in productie en de studio maakt in een filmpje een waslijst aan castleden bekend. Daar zitten veel fijne namen tussen, zoals Chris Hemsworth (Thor), Anthony Mackie (Captain America), Patrick Stewart (Professor X), Ian McKellen (Magneto), Pedro Pascal (Mr. Fantastic) en Robert Downey Jr. (dus niet als Iron Man, maar als Doctor Doom). Kortom, het lijkt erop dat we een soort team-up kunnen verwachten van Avengers en X-Men.


 

De eerste trailer voor One Battle After Another, de nieuwe film van Paul Thomas Anderson. Dat is altijd reden voor een feestje. Met o.a. Leonardo DiCaprio en Benicio Del Toro. Gebaseerd op het gelijknamige boek van Thomas Pynchon. Anderson verfilmde eerder zijn boek Inherent Vice.



 

Ik ben nog een blog gestart! Hij heet Schermtijd, staat helemaal in het teken van tech en ik schrijf 'm wekelijks voor NU.nl. De eerste gaat daadwerkelijk over (de constante struggle met) schermtijd, maar ik ben van plan in de toekomst uit te waaieren naar allerlei dingen die achter de schermen gebeuren (pun intended). Ik ben van plan om er samen met lezers iets moois van te maken. Leuk als je hem volgt!


 

* De oplettende lezer weet dat ik lang Midjourney-plaatjes gebruikte bij mijn blogs. Daar ben ik ruime tijd geleden mee gestopt omdat ik het niet kies vond tegenover kunstenaars die hun harde werk door AI-modellen opgeslokt zien worden. Daar hoef ik niet op te teren. Tegenwoordig gebruik ik eigen foto's, plaatjes of kunst uit het publieke domein met bronvermelding.

 

Je las mijn 107de weekblog, geschreven in de periode van 24 tot en met 30 maart 2025. Abonneer je op mijn gratis nieuwsbrief om deze blog elke zondag in je mailbox te ontvangen.

Charge (1932-1939), Jerzy Hulewicz
Charge (1932-1939), Jerzy Hulewicz
I.

Opa vertelt, maar ik heb nog tijden meegemaakt dat je de oprichter van WhatsApp een vraag kon mailen en dat je gewoon antwoord kreeg. Dat is, zoals Abel ooit zong in Onderweg, allang verleden tijd. Vragen moesten via perswoordvoerders en dat ging nog wel; als je antwoorden zocht kon je hen altijd bellen. Maar Meta stopte eind 2023 plotseling met zijn Nederlandse communicatieafdeling. Dat gebeurde verder onaangekondigd. Op een berichtje dat ik destijds aan de woordvoerder stuurde kreeg ik simpelweg het antwoord dat ze "helaas niet meer beschikbaar" was voor persvragen en dat ik het internationale adres voor de media voortaan maar moest mailen.


Nu is mailen altijd traag en omslachtig. Je kunt ook niet gezellig doorvragen. Als je al antwoord krijgt, want Big Tech heeft hoge muren. Dus dat ik deze week een uitnodiging kreeg voor een digitaal gesprek met de directeur van WhatsApp, samen met een handjevol Nederlandse journalisten, was op zijn minst opvallend.


WhatsApp-baas Will Cathcart had meegekregen dat er in Nederland wat commotie was rondom zijn app. Dat Nederlanders en masse overstappen naar chatapp Signal. Daarom wilde hij graag wat "misverstanden" uit de wereld helpen. Ik noem het op NU.nl een charmeoffensief, omdat dat is wat het is. De boodschap in het kort: als je veilig wil chatten hoef je niet naar Signal, dat kan ook op WhatsApp. Dus blijf lekker bij ons.


Een paar dagen later werd ik, net als de rest van Nederland, toegevoegd aan een officiële chat van WhatsApp. Daar zal de dienst zelf updates en tips delen. De eerste gaat over versleuteling. "Jouw privacy is onze prioriteit", luidt het bericht. Het zal geen toeval zijn dat WhatsApp hier nu juist deze week mee komt.


Een vlucht naar voren nemen, noem ik dit. WhatsApp ziet naar eigen zeggen niet terug in de cijfers dat Nederlanders afhaken. Maar ze zullen Signal explosief zien groeien. Mensen die altijd chatten via WhatsApp, doen dat nu óók bij een (nog veiligere) concurrent onder leiding van iemand anders dan Mark Zuckerberg. WhatsApp zegt dat ze niet beginnen te zweten van de opkomst van Signal, maar als ze het niet iets warmer kregen zouden ze geen gesprek met de pers opzetten.


 

II.

Als ik dit schrijf is het nog net Boekenweek. Zojuist heb ik het geschenk van Gerwin van der Werf uitgelezen, De krater. Over drie tieners die van huis vertrekken om een Duitse krater te bezoeken. Misschien krijgen ze hun jongste broertje, met een bovenmatige interesse in het buitenaardse, op die manier uit zijn depressie. Het wordt zo'n roadtrip waarin ze elkaar en zichzelf beter leren kennen. Een pareltje van een Boekenweekgeschenk - een van de beste in jaren.


Het gaat over best grote thema's en ingewikkelde gevoelens, aan het einde van het verhaal staat niet voor niks een verwijzing naar het 113-nummer. Maar Van der Werf weet het licht te houden, met geestige observaties als: "Er zijn volwassen mensen die Joep heten, het is niet te geloven". Ze zijn niet allemaal even scherp hoor. Hoewel we meelezen uit het perspectief van de jonge Eden, heeft ons hoofdpersoon het bijvoorbeeld over "Nederlandse rappers, van die muziek voor knulletjes die hun speelgoedtractor net hebben ingeruild voor een opgevoerde fatbike". Ok boomer.


Maar ik heb een paar keer moeten lachen en op het einde ontroert De krater. Daar zit de mooiste passage: "Ik dacht altijd dat ons voorstellingsvermogen en ons intellect te klein zijn om iets van het universum te vatten, maar dat is het niet, we zijn gewoon fysiek te klein en we leven te kort - we komen nooit ver genoeg, we kruipen over de bleke blauwe stip en dat is ons al te veel. We keren ons dan maar naar binnen, want ook die ruimte is oneindig."


 

PS.

Promenade komt op 30 maart terug en de makers doen het nét even anders dan we van ze gewend zijn. Diederik Ebbinge ontvangt zijn vaste gasten Henry van Loon, Eva Crutzen en Ton Kas op zijn Franse chateau om lekker uit te rusten. Maar hij heeft een verrassing voor ze. De trailer is alweer zo'n dwaze koortsdroom dat ik echt niet kan wachten.




 

Het tweede seizoen van Severance is afgelopen. Helaas, want het is een belachelijk goede serie met een visuele stijl om je vingers bij af te likken. De muziek is al even fantastisch en in de podcast Song Exploder beschrijft presentator het gevoel van de muziek alsof je als kijker constant in de val loopt. Hrishikesh Hirway gaat in gesprek met componist Theodore Shapiro over hoe hij het intronummer maakte. Super interessant, zeker omdat je eerdere versies te horen krijgt. Luisteren!


 

Op NRC staat een ontroerend verhaal van Bas Blokker die de boekenkasten van zijn overleden vader leeghaalt. Duizenden boeken had hij, wel 119 dozen vol. De stapels boeken zijn herinneringen voor Blokker, in de kantlijnen staat het handschrift van zijn vader nog. "In de boeken zag ik hem leren, groeien", schrijft hij. Ik kan het me helemaal voorstellen, mijn eigen boeken zijn me al heel dierbaar. Vandaar dat ik hardop "oh nee!" uitriep toen ik het einde van dit essay bereikte.



 

Werner Herzog was te gast bij 60 Minutes. Goed dat het programma het leven viert van de 82-jarige regisseur die het altijd anders aanpakt dan anderen. Ga maar na: hij leert nieuwe filmmakers documenten te vervalsen en sloten open te breken. Voor zijn film Fitzcarraldo (1982) liet hij een stoomschip over een berg in een jungle slepen. Dan ben je niet gek, zegt hij, maar juist de enige in Hollywood die met beide benen op de grond staat. "Als je de filmindustrie beschouwt is er zoveel gekte, zoveel illusie en zoveel ego, dat als ik hiernaar kijk, ik weet dat ik de enige ben die normaal is. Dit is mijn bewijs."



 

Er is een nieuwe editie van The HTML Review, die kun je alleen online lezen en is ook helemaal ontworpen voor het web. Kijk hoe vet publicaties op het internet kunnen zijn! Scrollen door de inhoudsopgave is al fantastisch.


 

Regisseur Spike Jonze maakt een reclame voor AirPods. Het is een korte film met een dansende Pedro Pascal in de hoofdrol en er gebeuren mooie dingen met kleur en geluid. Nu heb ik zin in een nieuwe speelfilm van Jonze, zijn laatste was Her. Uit 2013!



 

David Van Reybrouck over "de terugkeer van een rancuneuze, masculiene, autocratische, populistische en in simplismen grossierende politieke cultuur". Het probleem is niet Trump, schrijft hij, want in de jaren zestig of zeventig had Trump geen schijn van kans gemaakt. Het is geen vrolijkstemmend opiniestuk. "Kennelijk voelen velen zich zozeer belazerd door het huidige systeem dat een volslagen brutaal alternatief – hoezeer het ook van de leugens en loze beloftes aan elkaar hangt, hoezeer het ook afkomstig is van een veroordeelde crimineel die de belichaming is van het verraad van het democratisch kapitalisme – aanlokkelijk en feestelijk lijkt. Net als in 1933."


 

Mijn moeder is fan van Rob de Nijs, dus ik groeide op met liedjes zoals Banger Hart, Ritme van de Regen en Malle Babbe. Ik zag hem in coronatijd het liedje Niet voor het laatst spelen bij De Wereld Draait Door. Misschien wel z'n mooiste, op de valreep. Afgelopen week overleed De Nijs. "Als ik kijk naar de eeuwigheid / Hoe klein is dan onze tijd / 't Is maar een dag en dan is ie kwijt / Recht naar hiernaast."



 

Robin Sloan over hoe het internet verder verpest raakt (en hoe we het kunnen redden): "A premonition is growing. I believe large swaths of the internet will be ceded, like it or not, to the creatures of the digital night: ghostly bots, cackling trolls, the baying hounds of attention. I imagine this future internet as a vast, boiling miasma, punctuated by signal towers poking up into the clear air: blogs & shops, beacons of reality & sincerity, nodes of a human overlay network."


 

Er komt een documentaire over Amerikaanse comicwinkels: Shopping for Superman. Na het zien van de trailer kan ik alleen maar zeggen: support your locals!



 

Je las mijn 106de weekblog, geschreven in de periode van 17 tot en met 23 maart 2025. Abonneer je op mijn gratis nieuwsbrief om deze blog elke zondag in je mailbox te ontvangen.

Rue no. 2 (Paisaje constructivista) (1929), Joaquín Torres-García
Rue no. 2 (Paisaje constructivista) (1929), Joaquín Torres-García

I.

"Nu commerciële websites steeds meer agressieve meldingen tonen en hun gebruikers targeten en volgen, is het tijd voor een onafhankelijk web waar individuen, hun intelligentie en privacy worden gerespecteerd." Dat is in 2025 niet zo’n vreemde oproep, maar het bericht komt uit een online manifest uit 1997. Google bestond nog nauwelijks, Facebook al helemaal niet.


Het manifest roept mensen op om "hun essentiële rol op het internet" serieus te nemen. "Als ze hun eigen sites starten, als ze comments, kritiek of bedankjes achterlaten aan webmasters, als ze tips uitwisselen via nieuwsgroepen of mail, dragen ze bij aan een onafhankelijk en vrije bron van informatie die derden dreigen te verkopen en controleren", schrijven de makers. "Onderwijs, informatie, cultuur en debat bestaat bij de gratie van gebruikers, onafhankelijke webmasters, academici en belangenorganisaties."


Zoveel is er niet veranderd.


 

II.

Ik keek de prachtige film Perfect Days afgelopen week voor een tweede keer. Tegen het eind komt onze hoofdrolspeler Hirayama aan bij een bouwplaats. "Weet je wat hier vroeger was?", vraagt een oude man hem. Als hij geen antwoord krijgt, zucht de man diep en loopt hij weg. "Dat betekent nou ouder worden", hoor je hem nog mompelen.


Alles verandert en misschien was het vroeger wel beter. "Er bestaat geen nostalgie zonder lijden, want wat was komt niet meer terug", schreef Alex Mazereeuw deze week in een prachtig artikel over hoe Twin Peaks hem hielp de dood van zijn vader te verwerken.


Toen David Lynch en Mark Frost 25 jaar na de eerste twee seizoenen van Twin Peaks besloten een vervolg te maken, deden ze dat in een tijd dat oude series allemaal vervolgen kregen. "Series die ooit extreem populair waren, maar nu vooral de nostalgiehonger moesten stillen van de fans, die terug wilden naar dat wat ooit was", schrijft Mazereeuw. "Lynch had nul boodschap aan dat sentiment van nostalgie zonder lijden. Als The Return iets duidelijk maakte, was het dat het na een kwarteeuw verdomd lastig is om zomaar ‘thuis te komen’ en door te gaan alsof er niets is gebeurd"


Ik zou wel kunnen blijven citeren uit het artikel, dus lees het vooral helemaal bij de Volkskrant. Misschien nog een zin om dit blogberichtje rond te breien: Lynch laat zien dat we een fundamenteel verlies pas echt kunnen accepteren als we het niet hardnekkig proberen te herstellen.


Volgens mij is zoiets ook aan de hand in Perfect Days. Om Hirayama heen verandert van alles. Aan het meeste kun je niets doen. Daar stond een oud gebouw, straks staat er een nieuw gebouw. De mama van de izakaya waar Hirayama regelmatig komt, vraagt zich af waarom niets ooit kan blijven zoals het is. Dat kan tot op zekere hoogte, leert Hirayama ons, door in het nu te leven. "Volgende keer is volgende keer en nu is nu", zo luidt het mantra. Door in het nu te leven, verandert er nooit iets.


 

III.

Fijne boekenweek! Van 12 tot 23 maart (daarmee wordt het begrip 'week' alweer opgerekt) krijg je bij aankoop van minimaal 15 euro aan boeken het geschenk De krater van Gerwin van der Werf. Mijn buit is Dius van Stefan Hertmans, Een kniebuiging voor de ezel van Anton Valens en het boekenweekessay Hèhè van Paulien Cornelisse.


Die laatste las ik alvast uit. Cornelisse onderzoekt de woorden in de Nederlandse taal die we te pas en te onpas gebruiken, zonder dat we ons daarvan bewust zijn. Ikzelf ben grootgebruiker van 'gewoon', 'eigenlijk' en 'echt', hoewel dat laatste woordje niet aan bod komt in dit essay. Blijkbaar voel ik de noodzaak om de dingen constant te benadrukken. 'Dit boek is echt geweldig' betekent in de kern hetzelfde als 'dit boek is geweldig'.


Dit soort woorden zijn volgens Cornelisse precies de woorden "die het Nederlands 'Nederlandser' maken". Of, nog mooier beschreven, het zijn "die stukjes van de Nederlandse taal die zich in het volle zonlicht weten te verstoppen". Van die woorden die een zin minder hard of een uitspraak eerlijker maken.


Het boekje maakt je iets bewuster van wat we zeggen zonder dat we het doorhebben. Cornelisse kan dat als geen ander: helder en met humor. Oh, en wat strooit ze rijkelijk met voetnoten om van te smullen. In 61 pagina's vind je er 48.


 

PS.

Frank Heinen met een verhaal over ene 'Pieter O.' die naar de winkel gaat om een boek te kopen. Want: Boekenweekgeschenk. "Bij het plankje met de Libris-nominaties wordt hij overvallen door het verlammende besef dat hij zal moeten kiezen tussen boeken die hij allemaal nog niet gelezen heeft."


 

Waarom maken dieren overal hetzelfde geluid, maar interpreteert elke cultuur het net iets anders? Heerlijke productie van Pudding.cool over onomatopeeën die onderzoekt hoe verschillende talen dierengeluiden omzetten in betekenis.


 

Het Japanse sciencefictionverhaal All You Need Is Kill werd al eens verfilmd met Tom Cruise in de hoofdrol. Die film heet Edge of Tomorrow. Er is nu ook een animéfilm in de maak bij STUDIO4°C en die houdt de All You Need Is Kill-titel. Lekker vage trailer alvast.



 

Jack White sneert er tijdens liveshows lustig op los richting Elon Musk en Donald Trump. Zijn nummer Corporation heeft een nieuwe tekst gekregen. Zo hoorde het publiek in Boston: "I'm thinking about not being properly vetted by the Supreme Court or Congress, just doing whatever the hell I want because some fucking bloated asshole orange fucking gorilla who's (...) failed at every business he's ever ran wants me to be his golf cart partner."


 

Tien jaar geleden had blogger Steve Randy Waldman nog bewondering voor Elon Musk. Ik ook. Hij heeft nu eenmaal bijzondere dingen betekend voor elektrisch rijden en de ruimtevaart, dat valt niet te ontkennen. Maar, zo schrijft Waldman, de afgelopen jaren zijn niet gunstig geweest voor die bewondering.


 

Volgende maand verschijnt een film over twee geliefden. One to One: John & Yoko.



 

De Radiohead-trein begint langzaam weer te rijden. De band heeft een nieuwe onderneming opgezet en in het verleden leidde dat doorgaans tot een nieuwe tour. Dat de onderneming RHEUK25 heet, lijkt te verwijzen naar een tour van Radiohead in de EU en UK in 2025. Dat zou wat zijn. Deze week bestaat het album The Bends overigens dertig jaar. Daar staan parels op hoor: Fake Plastic Trees, (Nice Dream) en Street Spirit (Fade Out), om er maar een paar te noemen.


Hieronder speelt Thom Yorke op een oude opname een paar nummers van The Bends:



 

Je las mijn 105de weekblog, geschreven in de periode van 10 tot en met 16 maart 2025. Abonneer je op mijn gratis nieuwsbrief om deze blog elke zondag in je mailbox te ontvangen.

© 2022 Rutger Otto

bottom of page